Rośliny drobnolistne w akwarium
Józef Kluczniok


Chciałbym przedstawić Państwu krótką historię pewnej grupy roślin drobnych, nieco łamliwych, bardzo dekoracyjnych, a ostatnio coraz częściej spotykanych w naszych akwariach. Do ich określania używa się jeszcze obcych nazw łacińskich, które obecnie traktowane są już jako synonimy. Nazwy polskie dotychczas są jeszcze nie nadane. Są to rośliny z rodzajów Hemianthus i Micranthemum, należące do rodziny Scrophulariaceae- trędownikowate. Są one reprezentowane łącznie przez 10 gatunków, których historia się splata. W 1803 roku Michaux ustanowił rodzaj Micronthemum, natomiast w 1817 roku Nuttal, ustanawiając rodzaj Hemianthus, przejął równocześnie kilka gatunków uprzednio zaliczanych do rodzaju Micranthemum. Kierował się przy tym budową kwiatu, który w przypadku rodzaju Hemianthus (Hemi = pół, anthos = kwiat), ma kilka płatków tworzących dolną wargę są one normalnie ukształtowane, zaś górna warga przedstawia formę szczątkową i jest prawie niezauważalna. Na przestrzeni lat rodzaje Hemianthus i Micranthemum wielu botaników łączyło razem, między innymi tak znany botanik, jakim był Wettstein. Dopiero od 1974 roku oba rodzaje występują znów oddzielnie i miejmy nadzieję, że już ostatecznie. Przy okazji chciałbym przedstawić z owej grupy roślin drobnolistnych dwa gatunki, spotykane w naszych akwariach:


1. Hemianthus micranthemoides NUTTALL, 1817
(synonim Micranthemum micranthemoides (NUTTALL/WETTSTEIN,)

W swojej książce pt. "Rośliny akwariowe" (przygotowana do druku), dałem jej polską nazwę - drobniczka amerykańska, chociaż wydaje mi się, że lepszym określeniem byłoby drobniczka okółkowa, a to ze względu na okółkowe ułożenie liści na węźle łodygi. Ostatecznie wypowie się w tej sprawie komisja nazewnictwa roślin akwariowych, utworzona przy PZA w listopadzie 1987 r. Naturalne stanowiska tej rośliny znajdują się na Kubie oraz południowych obszarach Ameryki Północnej, gdzie zasiedla bagna, podmokłe obrzeża rzek oraz płytkie wody. Pozostałe gatunki tego rodzaju występują w bardziej gorących strefach klimatycznych Ameryki Środkowej, Ameryki Południowej i Indii Zachodnich. Nisko rosnąca, płożąca się forma lądowa, charakteryzuje się wytwarzaniem trzech liści w okółku, rzadziej 4 a wyjątkowo 5, oraz krótkimi międzywęźlami. U roślin podwodnych okółki złożone są również z 3 liści, natomiast przy intensywnym oświetleniu, liczba ta może dochodzić do 4 w okółku, co nie jest jednakże powodem uznawania takich egzemplarzy drobniczki jako nowy gatunek, czy nawet formę. Długość liści podwodnych wynosi 0,5-0,8 cm, wyjątkowo do 1,0 cm, szerokość 0,2 - 0,3 cm. Są one jasnozielone, siedzące, ostro zakończone, nieco dłuższe i bardziej wiotkie od liści roślin lądowych. Z cienkiego nerwu środkowego odchodzą 2 nerwy boczne, dochodzące do gładkiego brzegu blaszki liściowej. Wznoszące się ponad podkole pędy dobrze się rozgałęziają, co nadaje roślinie szczególnie dekoracyjny wygląd. Formy lądowe wytwarzają w kątach liściowych pojedyncze kwiaty, osadzone na 2-4 mm długiej szypułce. Kielich jest 4-działkowy, również 4-płatkowa jest korona, przy czym górna warga, utworzona przez 1 płatek, jest w formie szczątkowej i prawie niewidoczna. Pozostałe 3 płatki, z których środkowy jest największy, tworzą wargę dolną. Dobry wzrost w akwarium zależy głównie od intensywnego oświetlenia (50-70 W/100 I), a więc zacienianie roślin nie jest wskazane. Podłoże powinno być żyzne i drobnoziarniste. Roślinę należy chronić przed ślimakami, wrażliwa jest również na preparaty zawierające trypoflawinę. Problemy przy uprawie mogą wystąpić w wodzie o twardości węglanowej powyżej 12°n. Wymagania uprawowe: twardość węglanowa 2-12°n, pH 6-7, temperatura 22-28°C. Przy uprawie w wyższej temperaturze, np. 26-28°C, należy zwiększyć intensywność oświetlenia, co pozwoli uniknąć nadmiernego wzrostu tej rośliny ku górze, krótkie międzywęźla dają jej bardziej dekoracyjny wygląd. Odnosi się to zresztą do wszystkich roślin akwariowych.


2. Micranthemum umbrosum (WALTER) BLAKE, 1915
(synonim Micranthemum orbiculatum MICHAUX) - drobniczka cienista, określana też często jako drobniczka okrągłolistna.

Od 1974 roku do rodzaju Micranthemum zaliczane są jedynie 4 gatunki: M. procerum, M. standleyi, M. rotundatum i M. umbrosum. Ten ostatni gatunek zasiedla tereny bagniste Ameryki Środkowej oraz dalej na północ do stanów Karolina, Teksas i Georgia. W odróżnieniu od Hemianthus micranthemoides, liście tej rośliny ułożone są krzyżowo naprzeciwlegle, ich obrys jest prawie kolisty, a średnica blaszki liściowej dochodzi do 0,5 cm. Liście są prawie siedzące, z ich podstawy odchodzi 5 słabo widocznych nerwów. Brzeg blaszki liściowej jest gładki, w odróżnieniu od podobnej rośliny - Lindernia microcalyx, której brzeg jest karbowany. Wytwarzane u postaci lądowej kwiaty są niepozorne, o białej, 4-płatowej i niezdeformowanej koronie. W uprawie akwariowej roślina jest nieco trudniejsza od H. micranthemoides i wymaga jeszcze lepszego oświetlenia, co najmniej 75 W/100 I. Rozmnażanie odbywa się tak jak i u H. micranthemoides, przy pomocy sadzonek pędowych, które można sadzić po kilka (do 5), ale w odstępach ze względu na duże zapotrzebowanie światła. Tak samo jak H. micranthemoides roślina ta jest wrażliwa na trypoflawinę i bywa łatwo uszkadzana przez ślimaki. Wymagania uprawowe: twardość węglanowa 2-12'N, pH 5,5-7,2, temp. 24-28 (22-30)'C.


Literatura:
1. Paffrath K. - Hemianthus und Micranthemum, DATZ 5/1980
2. Baensch H. A., Riehl R. - Aquarien Atlas, t.1, wyd.5, Mergus Verlag 1985, West Germany
3. Baensch H. A., Riehl R. - Aquarien Atlas, t.2, wyd.1, Mergus Verlag 1985, West Germany