Nawożenie roślin - Część 1
Karen Randall Tłumaczenie: Witold Sławiński
Jak wszystkie żywe organizmy, rośliny potrzebują wielu substancji dla zapewnienia
wzrostu. (patrz tabela poniżej - "Minerały niezbędne dla optymalnego wzrostu").
Niektóre z nich zwane makroelementami są wymagane w raczej dużych
ilościach, podczas gdy inne zwane mikroelementami lub pierwiastkami
śladowymi , chociaż również niezbędne są wymagane w znacznie
mniejszych ilościach.
Niektóre z tych składników pokarmowych są obficie
dostępne w przeciętnym akwarium podczas gdy inne nie. Prawo
minimum Leibiga odnosi się do nich wszystkich: wzrost roślin
będzie ograniczony przez składnik najmniej dostępny. Celem hodowcy
roślin jest zapewnienie wszystkich składników pokarmowych w
odpowiednich ilościach dla dobrego wzrostu roślin i uniknięcie
nadmiernych ilości poszczególnych składników, które mogą być
toksyczne lub powodować problemy z glonami.
Ilość składników pokarmowych jest ściśle powiązana
z ilością światła w akwarium. Zbiornik z oświetleniem słabym
do średniego może otrzymywać dostateczną ilość składników pokarmowych
dostarczanych poprzez podmiany wody i pokarm dla ryb. Zbiornik
silnie oświetlony z pewnością będzie potrzebował nawożenia przynajmniej
kilkoma składnikami.
Rośliny potrafią przemieszczać niektóre składniki pokarmowe ze starych obumierających
liści do obszarów nowego wzrostu. Pozwala to roślinie gospodarować składnikami
pokarmowymi w przypadku braku nowych dostaw tych składników. W czasie prosperity
rośliny są w stanie magazynować składniki pokarmowe do późniejszego użycia. Tymi
"mobilnymi" składnikami są: azot, fosfor, siarka, żelazo i potas. Roślina
potrafi zgromadzić dość azotu aby potroić swoją masę zanim wzrost zostanie zahamowany.,
i dość fosforu aby zwiększyć masę cztery do pięciu razy! I to jest przyczyna dlaczego
rośliny wydają się mieć nieźle przez kilka pierwszych tygodni w akwarium i mogą
zginąć jeżeli wyczerpią się im wewnętrzne zapasy.
Niektóre rośliny lepiej gromadzę składniki pokarmowe
niż inne. To tłumaczy w pewnej mierze współzawodnictwo niektórych
roślin w zamkniętym systemie. Jeżeli jakaś roślina lepiej wyłapuje
i przechowuje dany składnik pokarmowy niż inna sąsiednia roślina,
to może ona wyjałowić wodę z tego składnika powodując zamieranie
tej drugiej rośliny.
W przeciętnym, ozdobnym, mocno obsadzonym zbiorniku
ogólnym jest przypuszczalnie dużo azotu i fosforu dostępnego
bezpośrednio od ryb i ich pokarmu. Jeżeli są odpowiednie ilości
tych dwóch składników to przypuszczalnie nie brakuje także potasu.
W przypadku akwarium z kilkoma rybami i/lub bardzo silnym wzrostem
roślin może się okazać konieczne dodawanie tych substancji,
a w szczególności azotu i potasu. Jest to prawdziwa rzadkość
aby nastąpiły braki fosforu, natomiast nadmiar prowadzi prosto
do problemów z glonami. Najłatwiejsza metoda dodawania makroskładników
to dodanie wody ze zbiornika z rybami do zbiornika roślinnego.
Tym którzy mają naukowe zacięcie lub tym którzy chcą rozwiązać
konkretny problem polecam zakup dobrej jakości zestawu do pomiaru
zawartości azotanów i fosforanów. Ostrzegam przed zestawami
tanimi. W wielu przypadkach jest tak, że dostaniesz dokładnie
to za co zapłaciłeś. Niedokładne pomiary mogą być gorsze niż
żadne, jeżeli na nich opierasz swoje decyzje. Poziom azotanów
w słabo oświetlonym zbiorniku może dochodzić do 20 mg/l nie
powodując problemów z glonami, natomiast fosforany mogą czasami
dochodzić do 2 mg/l także nie powodując problemów z glonami.
W dobrze oświetlonym zbiorniku azotany zaczynają sprawiać problemy
jeżeli ich poziom zbliża się do 10 mg/l a fosforany mogą zacząć
sprawiać problemy nawet przy poziomie 0,5 mg/l.
Minerały niezbędne dla optymalnego wzrostu roślin*
|
Makroskładniki
|
Przybliżona zawartość
|
Węgiel (C)
|
43 %
|
Azot (N)
|
1-3 %
|
Potas (K)
|
0,3-6 %
|
Wapń (Ca)
|
0,1-3,5 %
|
Fosfor (P)
|
0,05-1 %
|
Magnez (Mg)
|
0,05-07 %
|
Siarka (S)
|
0,05-1,5 %
|
Mikroskładniki
|
Żelazo (Fe)
|
10-1500 ppm
|
Chlor (Cl)
|
100-300 ppm
|
Mangan (Mn)
|
5-1500 ppm
|
Cynk (Zn)
|
3-150 ppm
|
Miedź (Cu)
|
2-75 ppm
|
Bor (B)
|
2-75 ppm
|
Molibden (Mo)
|
ślady
|
*) sucha masa całej rośliny
|
Pod pewnymi warunkami poziom fosforanów będzie niższy niż azotanów w ustabilizowanym
zbiorniku (dopóki fosforany nie zostaną przez akwarystę nieumyślnie wprowadzone).
Jeżeli stwierdzisz, że masz niemierzalny poziom azotanów i wciąż mierzalny poziom
fosforanów jest to oznaka, że zbiornik jest ograniczany przez niedobór azotanów.
Czy jest konieczne zrobienie czegoś z tą nierównowagą czy też nie, zależy od kondycji
roślin a także od ilości glonów. W zbiornikach z średnią obsadą ryb i dużą ilością
szybko rosnących roślin nie jest rzeczą niezwykłą, że standardowe testy akwarystyczne
wykażą niemierzalne poziomy azotanów i fosforanów. W większości przypadków wcale
to nie oznacza że rośliny "głodują" z powodu braku tych składników.
Rośliny są niezwykle efektywne w wyłapywaniu tych składników z wody i są w stanie
robić to nawet przy stężeniach niewykrywalnych standardowymi zestawami pomiarowymi.
Czasami jednak, w szczególności gdy występuje nierównowaga pomiędzy azotem i fosforem
w zbiorniku. Glony - bardziej efektywne w pobierania azotu są w stanie zabrać
ten azot zyskując przewagę żywiąc się dostępnymi fosforanami niedostępnymi dla
roślin wyższych. W tym przypadku często sensowne jest dodawanie azotanów. Tak
samo można dodać azotanów jeżeli rośliny wykazują jego niedobór.
W obu przypadkach wybieram dodanie azotu do podłoża w postaci wolno rozpuszczających
się nawozów stałych - takich jakich używa się do roślin doniczkowych, zwracam
jedynie uwagę aby zawierały jak najwięcej azotu i jak najmniej fosforanów. Dobrze
spisują się nawozy do paproci i palm, które spełniają te wymogi. Kawałki tego
typu nawozu umieszczam głęboko w podłożu tak aby były głównie dostępne dla systemów
korzeniowych roślin nie przedostając się do wody. Niektórzy hodowcy robią "kulki
laterytowe" by pokryć nawozy dla zapewnienia powolnego uwalniania w zbiorniku.
Sprawdzają się one głównie w zbiornikach w których głównym celem jest naprawienie
nierównowagi składników pokarmowych.
Inni hodowcy preferują dodanie płynnego roztworu azotanów bezpośrednio do wody.
Zainteresowani tym problemem znajdą w internecie bardzo interesujący dokument
napisany przez Paula Sears'a i Kevina Conlina zatytułowany "Control of Algae
in Planted Aquaria" .
Czytając ten dokument należy pamiętać, że nie najważniejsze jest jakiego producenta
mikroelementy użyjemy. Można kupić mieszankę mikroelementów dla upraw hydroponicznych
i wielu hodowców osiąga bardzo dobre rezultaty, można także skorzystać z koncepcji
nawozu "poor mans dosing drops" (PMDD) używając handlowych dobrych
zestawów mikroelementów, przygotowanych specjalnie do celów akwarystycznych.
Nie ma dobrego amatorskiego sposobu na oznaczenie ilości potasu w wodzie. Dobrą
wieścią jest, że nadmiar potasu nie skutkuje rozrostem glonów w taki sposób jak
to robi nadmiar azotanów i fosforanów. Całkowita ilość tego minerału nie jest
wartością krytyczną. Dobre nawozy akwarystyczne zawierają potas, gdyż istnieje
możliwość wystąpienia w akwarium deficytu potasu. Podobnie jak azotany potas może
być dozowany w postaci PMDD. Inaczej jak z azotem i fosforem, potas powinien być
dostępny dla roślin bezpośrednio z wody a nie z podłoża. Potas jest roślinom potrzebny
do budowy ścian komórkowych.
Fosforany rzadko są kłopotem ze względu na potężny przepływ tej substancji w akwarium.
Badania wykazały, że rośliny w jeziorze są w stanie wyłapać wszystkie fosforany
w ciągu dwóch minut, a jednocześnie fosforany w tej samej ilości powracają do
wody wraz z obumierającą tkanką roślinną. Jeżeli jest jakakolwiek ryba w akwarium,
jest całkowicie nieprawdopodobne wystąpienie niedoboru fosforanów. W zbiorniku
bez ryb może się to zdarzyć. W tym przypadku jest istotne aby fosforany były dostępne
w podłożu a nie wprost z wody. I znowu w tym wypadku można użyć nawozów stałych
dla roślin doniczkowych.
Wapń i magnez są przypuszczalni odpowiednio dostarczane wraz z podmianą wody,
o ile woda nie jest zbyt miękka i robi się regularne podmiany wody. Jeżeli twardość
węglanowa jest mniejsza od 2, to może być konieczne dozowanie tych substancji.
Magnez można łatwo dozować do zbiornika dodając małe ilości siarczanu magnezu
(MgSO4 . 7H
20), który także zaspokoi wszelkie zapotrzebowania na siarkę. Wapń
może być dodawany w postaci węglanu wapnia. Inną metodą zwiększenia ilości wapnia
jest włożenia pokruszonych muszelek do filtra. Nie jest dobre stosowanie podłoży
wapiennych, gdyż szybkość ich rozpuszczania się nie może być kontrolowana co może
doprowadzić do nadmiernego wzrostu twardości węglanowej i pH. Związki siarki zazwyczaj
są dostępne w wodzie w odpowiednich ilościach i rzadko zdarza się że trzeba osobno
je dozować.